Subject :   Frame art
From : http://www.tijd.be
Date : 2002/10/21
Link :  http://www.tijd.be/cultuur/artikel.asp?Id=350525
 

Tonen en verbergen zijn een verhaal op zich. Het kader maakt het werk af; het zegt wat belangrijk is en wat niet, het bepaalt wat getoond wordt en wat niet. Mondriaan maakte zijn kaders zelf: subtiele onopvallende randjes die opgaan in het schilderij. Renaissancekunstenaars gebruikten het kader als een uitbreiding van het werk. Miniatuurtrapjes of zuiltjes gaven schilderijen een extra dimensie - als een stuk architectuur verbonden ze het afgebeelde met de echte wereld. Het kader dient ook om informatie mee te geven. We lezen er de titel van het werk, de naam van de kunstenaar of het jaar en de plaats waar het gemaakt werd. Zoals het internetadres in de werkbalk van uw browser of een titel, een pagina-aanduiding of andere informatie bij een document in de rand van het computervenster.

Het kader toont door de blik te richten en het verbergt door te selecteren. Het kader is de ultieme ontsnappingsmogelijkheid. Door de blik van de kijker gevangen te houden, worden elders dingen verborgen. Alleen de makers kijken voorbij hun kaders. Foucault heeft het erover in 'Les mots et les Choses': in 'Las Meninas' toont Velasquez alles wat buiten het kader valt. De achterkant van het schilderij, de figuren die hij portretteert, de toeschouwers (die hij niet portretteert) en hemzelf. Het schilderij zelf wordt niet getoond, tenzij onrechtstreeks - via een spiegel achterin het atelier van de schilder; een kader in een kader.

In de stad dienen kaders soms om gebouwen te verbergen. Reclamepanelen duiken op waar veel verkeer is. Op Times Square of Oxford Circus - plaatsen waar veel mensen langskomen maar die zelf ook veel in beeld komen. Ze dienen om een verlangen op te roepen en de passanten aan te zetten tot consumptie. Tijdens het surfen brengen popups (vervelende uit het niets opduikende vensters) ongevraagde reclame. Maar in bijna alle gevallen blijft het controleerbaar en kunnen we elk ongevraagd venster gewoon sluiten - wat niet het geval is met de reclame in de echte wereld. Soms dreigen de dingen echter hopeloos oncontroleerbaar uit de hand te lopen. Occasionele bezoekers van pornosites kennen het fenomeen, evenals de occasionele bezoekers van net-artsites.

Het begon nochtans allemaal vrij onschuldig. Enkele jaren geleden gebruikte de Russische internetkunstenares Olia Lianina de rand van het browservenster om er de instructies voor haar werk onder te brengen. ' If you want to clean your screen ' was de titel van het werk, op en neer scrollen was de artisanale opdracht. Een minimaal gebruik van het computervenster met optimaal resultaat. Toen het halfweg de jaren negentig mogelijk werd om al browsend in Netscape verschillende vensters tezelfdertijd te openen, was Lianina er als een van de eerste bij om die nieuwe toepassing te integreren in haar werk. ' My boyfriend came back from the war ' werd een ambachtelijke hypertekst die zich vormelijk ergens tussen een stripverhaal en een stille film situeert.

Enkele jaren later exploreerden andere net-art pioniers als Jodi de verborgen mogelijkheden van dynamische vensters (in 'dhtml'). Jodi's ' OSS ', dat in 1999 eerst circuleerde via cd-rom, verandert de computer in een onhandelbare machine voor de argeloze gebruiker. Vensters gaan vanzelf open en dicht en geven de gebruikers de indruk dat ze elke controle zijn verloren. 'OSS' is sabotagekunst die werkt met kleine foutjes in de programmatuur van de computer. 'OSS' is zuiver abstracte kunst, volledig gericht op het universum van de computer en de gebruiker.

En nu is er het werk van de Franse net-artiest Jimpunk, die het beste van beide werelden samenbrengt. Zijn werk ziet eruit als dat van Jodi maar functioneert als dat van Olia Lianina. In tegenstelling tot Jodi's werk is de kunst van Jimpunk niet louter gericht op de computer. In ' fake4silence ' gaat hij, zoals het illustere sabotageduo, nog op een zuiver abstracte manier te werk. Geen geluid, geen beeld, alleen vensters die vanzelf open en toe gaan, automatisch scrollen en zich in alle richtingen over het computerscherm bewegen - een uitgekiende choreografie verraadt de hand van de kunstenaar. In ' NYC ' hebben de vensters de vorm van de Twin Towers. In een recent werk als ' No War, No Game ' gebruikt de kunstenaar veel concrete beelden uit een recent en een ver verleden voor een chaotische mix die, net als 'My boyfriend came back from the war', op verschillende manieren kan worden ge•nterpreteerd.

Jimpunk is het resultaat van een doorgedreven venstercultuur. De chaotische beeldenvloed in zijn werk is verwant met dat van de obsessionele tv-zapper. Het is een mix die we als gebruikers van de media en van de stad ook in onze hoofden meedragen. Sonore en visuele kaders die ons ongewild achtervolgen. Zoals reclameslogans of jingles zich soms urenlang blijven herhalen in je hoofd of beelden op het netvlies blijven gebrand. Processen die zich automatisch voltrekken tot je er erg in hebt en je ze met een simpele druk op de knop weer kan stoppen. Wat telt in dit werk is de locatie. Als individu moet je voortdurend weten in welk kader je bent.